درآمـدی بر آسیب شناسی شعر معاصر در حـوزة معنایی زبان (با نگاهی نقدی- تطبیقی به شعر معاصر ایران و عراق)

نوآوری­های قابل تأمّل در صوّر خیال و تلاش در خلق تصاویر و ترکیبات تازه در شعر امروز، زبان را از یکنواختی، خارج کرده و به آن حیاتی دوباره بخشیده است. شاعران معاصر با شخصی­سازیِ عواطف در دو محور همنشینی و جانشینی و عدول آگاهانه از خودکاریِ زبان، اصــولِ قراردادی را­ پس می­زنند تا کلام خویش را برجسته کنند. در این رهگذر، شاعران ایران و عراق با توجّه به قرابت­های خاصّ فکری و فرهنگی، و تحت تأثیر عوامل مختلف زندگی امروزین، در جست­ و جوی آفرینش تصاویر تازه بوده­اند و با تخطّی از قواعد معنایی زبان، در مسیر درک مخاطبان، درنگ­های­ عامدانه ایجاد کرده­اند. نکته حائز اهمیّت در این زمینه آن است که اگرچه بهره­برداری شاعران این دو سرزمین از شگردهایِ نوینِ تصویرپردازی، اغلب به زبان­ آنان جلوه­ای بدیع بخشیده؛ امّا هرگاه که با ضعف و نارسایی همراه بوده، ناهمواری­هایی را در سروده­هایشان به وجود آورده است. از این منظر، مبنای کار نگارندگان در این پژوهش، پاسخ به این پرسش است: عواملی که به شکل مشترک در حوزة معنایی زبان، شعر معاصر ایران و عراق را آسیب­پذیر نشان داده، کدام است؟ یافته­های این تحقیق نشان می­دهد که «افراط در چینش جدولی واژگان و برهم زدن بی­رویّة نظام خانوادگی کلمات»، «اتکا بر کاربردهای کلیشه­ای زبان»، «جمود ذهنی در موقعیت‌های آرکائیک» و... از جمله عواملی به­شمار می­رود که در حوزة معنایی زبان، قلمرو زیباشناسی شعر معاصر ایران و عراق را آسیب­پذیر کرده است؛ بدین معنی که دست­اندازی شاعران در ساحت معنایی زبان، همواره با توفیق و زیبایی همراه نبوده و هر گاه که فرایند خلاقیّت در آن کمتر بوده، بر آن نقدهایی وارد است.